Bizim coğrafyamızda insan olmanın yolları tasavvuftan geçer. İçinden sanatçı, meslek erbabı ve bilginlerin yetiştiği topluma ve varlığa hizmet etmeyi hedefleyen ahlak ve maneviyat okulları olarak tarikatler özellikle Osmanlı toplum düzeninde büyük bir işlev görmüştür. Geçmişte Kafkaslar’dan Balkanlar’a, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’ya günümüzde ise küresel kültürün imkânları ile dünyanın dört bir tarafına ulaşmış bu maneviyat okullarının bizim coğrafyamızda en tesirli olanlarından biri de Halveti kültürüdür.

Bugün Azerbaycan sınırlarında yer alan Şamahı’dan köklenip Bakü’den Kosova ve Saraybosna’ya uzanan geniş gönül coğrafyamızda Halveti kültürünün derin tesirleri vardır. Zahidi Gilani, Ömer-ül Halveti, Yahya-yı Şirvani, Şeyh Şabani Veli ve takipçilerinin ektiği tohumlar bu geniş sahada meyvelerini günümüzde de vermekte.

Kastamonulular Dayanışma Derneği ve Pendik Belediyesi’nin 25 Mayıs 2022 tarihinde Pendik Yunus Emre Kültür Merkezinde düzenlediği “Yahyâ-yı Şirvanî’den Şeyh Şabân-ı Velî’ye Erenler Yolu” başlıklı panelde Halveti kültürünün geçmişten bu güne izlediği tarihi mecra konunun önde gelen uzmanları tarafından ele alındı. Konunun ilgilisi geniş bir katılımcı kitlesinin izlediği panelde akademisyen yazar Dr. Mustafa Tatcı ve mutasavvıf araştırmacı Ömer Tuğrul İnançer konuştu; panelin ardından neyzen Mustafa Hakan Alvan’ın yönetimindeki koro tarafından Halveti kültürüne ait ilahiler seslendirdi.

Ömer Tuğrul İnançer özet olarak milleti oluşturan mayanın maneviyat olduğunu, tarihi olarak yapılan büyük ihmallere ve hatalara rağmen Yahya Şirvani hazretlerinden Şeyh Şaban-ı Veli’ye uzanan silsilenin kültürümüzün yükselmesine, bir kalite kazanmasına ve milletimizin ilim ve irfanın ziyadeleşmesine büyük hizmetleri olduğunu, bu kültürün her ne kadar kolay olmasa da doğru ve yeterince anlaşılmasının hem memleketimiz hem de dünya irfanının gelişmesi, fertlerin insan olarak yücelmesi için büyük önem arzettiğini ifade etti.

Araştırmacı yazar Dr. Mustafa Tatcı ise Halvetî yolunun kurucu ve yenilik getiren büyük pîri Yahyâ-yı Şirvanî Hazretleri’nin doğduğu ve yaşadığı Azerbaycan’da tanınması için kendisinin ve ÖmerTuğrul İnançer’in de dahil olduğu çeşitli ziyaretler ve etkinlikler çerçevesinde çalışmalar yürütüldüğünü ve bu çalışmaların hazretin tanınmasında ve nihayetinde 2013’te UNESCO’ya taşınmasında etkili olduğunu ifade etti. Dr. Mustafa Tatcı ve Araştırmacı Ümit Akdemir’in ortak çabaları ile kaleme alınan Pir-i Halveti Seyyid Yahya-yı Şirvani adlı eserden de bahseden Tatcı Halveti kültürünün Yahya’yı Şirvani hazretlerine uzanan ve sonrasında da süregelen tüm silsilesi ve tarihsel birikimi ile, yolun temel kaideleri ile ele alınmasının önemini dile getirdi.

Halveti Kültürünün kurucuları ve taşıyıcıları olarak pirler insanın da ötesinde tüm varlığı eğitmeyi ve hizmet etmeyi esas alan, sözleri ilahilik kazanmış oluş sırrına vakıf kişiler olduğunu, yolun Hazreti Ali Efendimiz üzerinden İslam’ın temel kaynağına ulaştığını ve bu anlamda Alevi bir meşrebi olduğunu dile getiren Tatcı bu gün Alevi ve Sünnilik meselesinin güncel ve kısır siyasi tartışmaların yüzeyselliğinin aşarak tasavvufun insanın içten dışa tüm katmanlarını ele alan derinliğiyle kavranmasının genç nesiller için daha doyurucu ve faydalı olacağını da sözlerine ekledi.

Yahya-yı Şirvani hazretleri tarafından Cenab-ı Hakk’ın emri ve izni ile tanzim edilen Evrad-ı Settar’ın geniş bir coğrafyada yetkililerin izniyle okunmaya devam ettiğini ve bu toprakların maddi ve manevi güvenliği ve tekamülü için bunun çok önemli olduğunu dile getiren Tatcı birer olgun insan yetiştiren maneviyat okulları olarak tarikatlerin siyasete bulaşmasının tehlikelerinden de bahsetti ve “Siyasete bulaşan Turuk-u Aliye unsurları iflah olmaz ve yozlaşır” dedi, Yavuz Sultan Selim’le rekabete girip kılıç çeken Şah İsmail’i içinden çıkaran Erdebil tekkesini de bu bağlamda örnek olarak verdi.

Şabani musiki kültürüne dair detaylar paylaşan Ömer Tuğrul İnançer ise her ne kadar Mevlevi ayinleri ve musikisi daha çok bilinir olsa da diğer yolların da kendine özgü ayin ve musiki uygulamalarının olduğunu Şabani darb-ı esmasının, yine Şabanilerin uyguladığı Nısf-ıl Eyyam ya da Nısf-ıl Kıyam’ın da çok değerli olduğunu dile getirdi.